Succesvol leiderschap in veiligheid - Jop Groeneweg

Inleiding GCVB Veiligheidsonbijt november 2024

Prof. dr. Jop Groeneweg is cognitief psycholoog en hoogleraar Veiligheid in de zorg aan de Technische Universiteit Delft en human factors specialist aan de Universiteit Leiden en TNO. Een cognitief psycholoog, dat is iemand die probeert de omgeving aan te passen aan de capaciteiten van onze hersenen. We weten dat mensen sommige dingen niet zo goed kunnen en dan moeten we de omgeving ook zo inrichten dat het wel goed gaat.

Samen sterk voor veiligheid. Veiligheid kun je niet meer alleen verder vergroten, daar zijn we met zijn allen voor nodig. Er is de afgelopen 40 jaar ongelooflijk veel verbeterd als het gaat om veiligheid in de bouw. Maar het kan nog steeds een stuk veiliger in de bouw. Daarvoor is leiderschap en samenwerking met iedereen essentieel.

Samenwerking

Jop is voorzitter van de jury van de VOMI Safety eXperience Award. Een prijs die jaarlijks wordt uitgereikt aan het bedrijf waar werknemers van contractors de beste veiligheidsbeleving hebben. In 2024 was dat Cargill Bioindustrial. Volgens de jury presteerden alle drie de genomineerden goed op alle aandachtsgebieden, maar onderscheidde de winnaar zich op gebied van gelijkwaardige samenwerking tussen contractor en opdrachtgever. Wederzijds respect en het gevoel dat contractor en asset-owner samen verantwoordelijk zijn voor veiligheid staan centraal.

Tijdens een werkbezoek ontdekte hij waarom de genomineerde bedrijven zoveel veiliger waren. Ze hebben een andere kijk op veiligheid en behalen daar ongelooflijke successen mee. Een van de kernen is dat ze heel veel samenwerken. Niet alleen met elkaar binnen de eigen organisatie, maar ook in de branche en met de (onder)aannemer. Centraal staat: “Wat weten we dat werkt en hoe kunnen we dat in de organisatie invoeren?”

HOP-model

Ze omarmen het Human and Organizational Performance model (HOP) waarin vijf principes gelden:

• Fouten zijn ‘normaal’, bereid je erop voor dat mensen fouten maken
  Mensen zullen fouten maken, hoe goed je ze ook instrueert of hoe goed de procedures ook zijn. Dit is de intrinsieke feilbaarheid van de mens. Kijk dus verder dan ‘het is nu veilig’. Bedenk wat er ‘in huis’ is als iemand toch een fout maakt. Hoe voorkomen we dan dat er dan ongelukken gebeuren?
  
  
• Context stuurt gedrag, gedrag wordt bepaald door de omgeving
  Als men op een rommelige werkplek aankomt, met onduidelijke procedures werkt of instructies krijgt, als men onder druk wordt gezet, dan is de kans groter dat mensen fouten maken. Zorg er dus voor dat de ‘omgeving’ (maar ook het ontwerp van het gebouw, de bouwplaats e.d.) zodanig is ingericht dat de kans op het maken van fouten zo klein mogelijk is. Hier begint de leiderschapsrol.

• Schuld lost niets op, blame cultuur leidt tot minder melden en meewerken
  Het heeft geen zin om mensen vreselijk de schuld te geven van wat er gebeurt. Bijna niemand is bewust bezig met het veroorzaken van incidenten. Dit verandert immers niets aan de context. Hier is de rol van de leider belangrijk. Als er iets gebeurt moeten opdrachtgevers zich vooral afvragen: hoe is het mogelijk dat we de omstandigheden hebben gecreëerd waarin een (onder)aannemer of werknemer dacht dat het gedrag waaruit het incident voortkwam, acceptabel was. Er dient en cultuur te heersen van ‘dat doen we niet zo’. Je moet als opdrachtgever dus vooral naar jezelf kijken als het gaat om de vraag: waar ligt de verantwoordelijkheid voor incidenten?

• Leren is van vitaal belang, leer vooral ook van (onder)aannemers
  Leren doen we vaak nog te veel alleen vanuit incidenten. Eens per week een informele bitterballensessie organiseren en met elkaar praten over het werk. Ervaringen delen en goeie ideeën uitwisselen over veiliger werken, levert veel waardevolle informatie en oplossingen op. Gebruik de ruime ervaringen van (onder)aannemers. Niet omdat er iets is misgegaan, maar om risico’s voor te zijn. Het is vaak nog een ongebruikt groot potentieel en benadert veiligheid vanuit een positieve dialoog en interactie.

• Reactie is belangrijk, hoe je reageert doet ertoe (leiderschap)
  Als er vijf voor twaalf nog een probleem is, is het essentieel hoe je hierop als leider/opdrachtgever reageert. Welke prioriteit geeft je op dat moment aan veiligheid? Walk-the-talk. Je kunt in vijf minuten kapotmaken wat in tien jaar zorgvuldig is opgebouwd. Jouw gedrag heeft enorme impact!

Maak het verschil

Als je deze vijf regels toepast, gaat je op een andere en succesvollere manier om met veiligheid. Ook uitstraling is belangrijk. “Straal je als leider en organisatie uit dat naleving belangrijk is? Of straal je uit met elkaar de veiligste organisatie ter wereld te willen worden in de bouw? Daar begint het!”. We moeten aantonen dat we meer doen dan alleen datgene dat verplicht is. Dat maakt het verschil en maakt ook dat organisaties meedoen aan dit Veiligheidsontbijt en samen willen verbeteren binnen de GCVB.

Meedoen als onderschrijver GCVB. Kijk hier hoe het werkt.

Bekijk meer over het Veiligheidsontbijt van 20 november 2024